Daniel Pietrek
Wydawca: V & R Unipress GmbH, 2025, format B5, 288 s., oprawa twarda
ISBN: 978-38-4711-823-7
The Munich-based Carl Hanser Verlag was one of the most important publishers in the 1950s and 1960s when it came to promoting Polish literature in West Germany. The fact that – from the 1950s onwards (after a period of German classics’ editions) – the Hanser Verlag focused also on Polish literature is not easy to explain. However, this decision was all the more important, because Polish literature in translation often built bridges to Poland’s neighbors after the end of World War II and paved the way for a new phase in the German-Polish dialogue aimed at reconciliation. This publishing policy was maintained over the following decades. Daniel Pietrek analyzes and describes this unique cultural transfer in his study.
Bartosz Suwiński
Wydawnictwo: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2024, format B5, 232 s., oprawa miękka
ISBN: 978-83-8332-077-9
Intencją niniejszej książki jest – jak zapowiada tytuł – towarzyszenie poezji najnowszej i pokazanie polifonii brzmień wiersza dzisiejszego. Szkice pomieszczone w książce dają wyraz ożywczej, niepoporządkowanej gotowym odpowiedziom, nadrzędnym przesłaniom lekturze i są próbą pokazania wiersza jako tego, który otwiera nas na to, co inne, niekoniecznie nam bliskie i znane, uczy nas empatii, a ponadto zbliża do procesualnej natury rzeczywistości, dając lekcję uwagi i stając się zaczątkiem myślowego procesu, którego ruch daje nam możliwość przemiany. Czytanie wierszy to przecież nic innego jak notoryczne konfrontowanie się z nieskończonym, z tajemnicą i niewiadomą, za cenę wyzbycia się symplicystycznych, konsumenckich przyzwyczajeń.
Paweł Marcinkiewicz
Wydawca : V & R Unipress GmbH, 2024, format B5, 232 s., oprawa twarda
ISBN: 978-38-4711-644-8
This book deals mostly with American avant-garde literature of the twentieth and twenty-first centuries, and the present-day practice and politics of its translation into Polish, trying to answer the following questions: What is the meaning and the limits of avant-gardism? What is the rationale of literary translations and what is their life-cycle in receiving literary polysystems? Furthermore: What is the importance of translation in shaping the politics of meaning – our collective textual practices determining our epistemological perspectives in literature and beyond? And finally: What are the consequences of implementing foreign modes of thinking and making politics in the receiving culture, both in the social sphere and in writing?
Modrzejewska Krystyna
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2023, format B5, 198 s., oprawa miękka
ISBN: 978-83-7395-996-5
Książka „skierowana do szerokiego grona czytelników o zainteresowaniach humanistycznych, do miłośników literatury francuskiej w szczególności. […] Autorka prowadzi czytelnika po kilkunastu arcydziełach literatury francuskiej […] erudycyjnym piórem […] ekspertki, […] która z dużą swobodą porusza się tu po obszarze powieści i teatru francuskiego różnych epok, od średniowiecza po czasy najnowsze. Czyni to zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, nie ukrywając przy tym swoich przemyśleń, wniosków z lektur własnych i lektur cudzych. Krystyna Modrzejewska potrafi interesująco łączyć wywody Montaigne’a z pracami filozofa Bernarda-Henriego-Lévy’ego, komedie Moliera ze sztuką uwodzenia Baudrillarda, świat powieściowy Céline’a z „potęgą obrzydzenia” Kristevej, relacje panujące w teatrze Geneta z „rytuałem interakcyjnym” socjologa Ervinga Goffmana, Beckettowskie wizje z „retrotopią” Zygmunta Baumana. Dla wyjaśnienia pewnych zjawisk historycznoliterackich XVII wieku we Francji, na przykład, sięga do współczesnych nam prac Pierre’a Bourdieu czy Marca Fumarolego. Horyzonty intelektualne opolskiej romanistki są tu naprawdę szerokie. Jej analizy utworów literackich są zawsze mocno osadzone w kontekście historycznym, politycznym i społecznym, co wzmacnia dydaktyczne walory opracowania”
(z rec. prof. dr. hab. Wiesława Malinowskiego, UAM).
Sabina Brzozowska
Dramaturgia Tadeusza Rittnera – rewizje
Kraków: Universitas, 2023, format B5, 324 s., oprawa miękka
ISBN 978-83-242-3995-5
Tadeusz Rittner długo „czekał” na taką monografistkę. Sabina Brzozowska od pewnego czasu poświęcała swoją uwagę badawczą twórczości tego niedocenionego dramaturga. Monografia Dramaturgia Tadeusza Rittnera – rewizje, efekt jej wielostronnych peregrynacji naukowych, stanowi znakomitą merytorycznie propozycję nowych odczytań dzieł Rittnera, na wielu polach rewidującą niegdysiejsze (obecnie już przestarzałe) ustalenia Zbigniewa Raszewskiego. Książka Brzozowskiej prezentuje bardzo wysoki poziom naukowy, ogromnie dużo wnosi do wiedzy o przedmiocie, ujawnia świetne połączenie kompetencji historycznoliterackich z historycznokulturowymi oraz z wiedzą z dziedziny historii teatru polskiego i obcego, stanowi nadto wzorcowy przykład napisanej mistrzowskim językiem naukowej narracji.
Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Sobieraja
Beata Koper
„Sublingualis. Problemy i poetyki dyskursu medycznego w literaturze polskiej po roku 1989”
Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki, 2024, format B5, 196 s., oprawa twarda
ISBN 978-83-7908-285-8
Autorka w swojej książce przygląda się literaturze polskiej powstałej po roku 1989, aby zbadać język, w którym wyraża się doświadczenia z obszarów zagarniętych przez medycynę. Analizując między innymi teksty Jolanty Brach-Czainy, Anny Nasiłowskiej, Manueli Gretkowskiej, Justyny Bargielskiej, Jacka Baczaka, Andrzeja Szczeklika, Małgorzaty Baranowskiej, Jakuba Małeckiego, Dominiki Dymińskiej, Joanny Bator czy Izabeli Morskiej pisze o chorobie i leczeniu, o starości i śmierci, o poronieniu i porodzie.
Wpływ dyskursu medycznego na język oddaje tytułowy termin – sublingualis – zaczerpnięty ze słownika anatomii i farmakologii, który oznacza „podjęzykowy” i stosowany jest na opisanie sposobu przyjmowania lekarstwa. Tabletki podjęzykowe umieszcza się na dnie jamy ustnej i czeka na ich rozpuszczenie. To termin, który – wyjęty z kontekstu medycznego – uruchamia wyobraźnię. Ukryta tabletka rozpuszcza się i bez naszej woli przenika do organizmu. Aktywne jest to, co poza nami. My pozostajemy bierni, choć niekiedy czujemy skutki lekarstwa, te pożądane i te uboczne. Podjęzykowe jest niewidoczne, ale możliwe do odkrycia. Sublingualis to słowo oddające funkcjonowanie dyskursu medycznego w literaturze i w rzeczywistości. To tabletka podjęzykowa, która okazuje się farmakonem. Wzbogaca nasz język (mowę) o nowe słownictwo, jednocześnie zawłaszczając całą narrację o doświadczeniu.
Seria Ars Medica Ac Humanitas wydawana jest przez wydawnictwo słowo/obraz terytoria i Fundację Terytoria Książki.
Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu „Doskonała Nauka II”.
Kuźnicki Sławomir
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Format: B5, Rok wydania: 2023, s. 274, Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-8332-005-2
David Bowie oraz literatura dystopijna; Nick Cave i cztery etapy przeżywania traumy; Lou Reed i polityka transgresji seksualnych (inspirowana dramatami Franka Wedekinda); P.J. Harvey i społeczno-polityczna poezja fotograficzna; Maciej Maleńczuk i jego reinterpretacje poezji Emily Dickinson; Swans i poszukiwania metafizyki w duchu Williama Blake’a; Prince i utopijne projekcje Świadków Jehowy; Queen i sztuki plastyczne Richarda Dadda oraz Grandville’a; The Beatles i chora pseudofilozofia Charlesa Mansona (oraz wpływ obu na Nine Inch Nails); Nina Simone oraz polityka równouprawnienia rasowego i genderowego; Peaches i jej hiperseksowne podważanie kultury męskiego seksizmu – to tematy, które podejmuje książka Na stykach iskrzy: literackie konteksty rocka. Są to tematy bezpośrednio dotyczące muzyki rockowej, ale podchodzące do niej od strony literaturoznawczej, a zarazem otwarte na szerszy kontekst kulturowy, w którym zarówno muzyka, jak i literatura funkcjonują.
Jednocześnie niniejsza książka istotnie sytuuje się na stykach, które iskrzą. Są tu więc styki dotyczące wspomnianej relacji pomiędzy rockiem a literaturą (i kulturą) przy uwzględnieniu takich punktów odmienienia, jak kwestie tożsamości, duchowości czy seksualności. Zarazem jednak mamy tu też styki obejmujące podejście autora do analizowanego zagadnienia – te iskrzą nie mniej od pierwszych. Umiejscowić je można gdzieś pomiędzy otwartością na kontekst zewnętrzny – zainspirowaną kategorią „bycia-w-świecie” autorstwa Edwarda W. Saida – a pasją. Tak, niniejsza książka nie powstała tylko i wyłącznie z obowiązku rozumianego jako misja autora wobec jego czytelniczek i czytelników. Na stykach iskrzy: literackie konteksty rocka to również owoc pełnej emocjonalnego zaangażowania pasji, jaką charakteryzuje się stosunek autora do tematu. Bo przecież, jak zauważa Nicholas Cook, „Muzyka nie jest oderwana od rzeczywistości, ona znajduje się wręcz w samym jej centrum, gdyż jest dla ludzi nie tyle jedną z wielu rzeczy, ile sposobem poznawania świata, sposobem bycia sobą”.
Beata Koper
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Format: B5, Rok wydania: 2024, Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-8332-033-5
W literaturze pojawiają się bohaterki i bohaterowie, którzy nie odgrywają wyznaczonych im ról społecznych, buntują się przeciwko zastanym zasadom, nie chcą podporządkować się normom wyznaczonym przez społeczeństwo, przyjętym jako prawo naturalne. To melancholiczki i melancholicy, marzycielki i marzyciele, szalone i szaleńcy, samobójczynie i samobójcy. Nieobecnym spojrzeniem patrzą za linię horyzontu, myślami przebywają gdzie indziej, szukają języka, by wyrazić to, co niewyrażalne, lub zupełnie rezygnują z istnienia, którego nie mogą dłużej znieść. Wśród nich znajdziemy też migreniczki. Kultura utrwaliła ich obraz w postaci kobiet leżących na szezlongach, ukrytych w buduarach, odpoczywających w alkowach. Ich dłonie w charakterystycznym geście dotykają czoła. Nierzadko doskwiera im również globus histericus – najsłynniejsza dolegliwość dam. […]
W pierwszej części książki przedstawiam ogólny zarys historii migreny z dwóch perspektyw – medycznej i literaturoznawczej. W trzech kolejnych częściach pozwalam sobie na lekturowe zbliżenia biograficzne i literaturoznawcze. Bohaterkami tych opowieści są Emilia Korczyńska, postać z powieści Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej, Virginia Woolf, angielska prozaiczka, i Słodka Darusia z powieści Marii Matios. Imienniczki migreny. I choć jedna z nich żyła naprawdę, a dwie pozostałe w naszej wyobraźni, to wszystkie nieodmiennie kojarzą się z bólem głowy. […]
Dybizbański Marek
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Format: B5, Rok wydania: 2023, s. 296, Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-8332-014-4
Publikacja autorstwa Marka Dybizbańskiego jest książką niezwykłą. Napisana przez znakomitego znawcę teatru i dramatu XIX-wiecznego, a także badacza na polu genetyki tekstów i mitoznawstwa komparatystycznego, pokazuje nieznane, najczęściej pomijane obszary profesjonalnej lektury rękopisów dramatycznych. Przedmiotem pracy są dramaty nieukończone albo istniejące w różnych przekazach, o strukturze bądź niewykrystalizowanej, bądź nieoczywistej, stanowiącej wyzwanie dla edytorów i czytelników, jak również ludzi teatru. Bohaterami książki są: Juliusz Słowacki, Mieczysław Romanowski, Felicjan Faleński, Cyprian Norwid, Adam Asnyk, Henryk Sienkiewicz, Teofil Lenartowicz, Władysław Reymont i Stefan Żeromski. Wraz z autorem oglądamy dzieła dramatyczne w zbliżeniu do rękopisu, w bliskiej perspektywie odsłaniającej proces twórczy, a raczej proces krystalizowania się i przemiany form dramatycznych. Wywód autora cechuje się precyzją i dyscypliną analiz, konsekwencją wykonania, ostrożnością interpretacyjną, a równocześnie – paradoksalnie – odwagą podejmowania tematów najtrudniejszych.
prof. dr hab. Maria Kalinowska (Uniwersytet Warszawski)
Książka Marka Dybizbańskiego stanowi sekwencję rozdziałów o pojedynczych na ogół utworach, które w toku dogłębnie przemyślanej i precyzyjnie skonstruowanej interpretacji ujawniają nowe znaczenia ważne dla zrozumienia danego dzieła, twórczości pisarza czy też szerszych procesów. Autor wielokrotnie koryguje dotychczasowe ustalenia bibliograficzne i historycznoliterackie, co już nadaje jego pracy dużą wartość. To jednak dopiero początek, ponieważ drugą stroną eliminacji błędów jest odsłonięcie prawdziwego stanu rzeczy, ustalenie faktów. W kolejnych studiach badacz zdaje sprawę z wielu takich odkryć i oddzielających je etapów żmudnych poszukiwań. Czytelnik zgadza się ponosić ich trudy nie tylko dla współuczestnictwa w owych odkryciach. Autor wiąże go siłą, rzetelnością i elegancją wywodu. Analizy Dybizbańskiego w kulminacyjnych momentach dochodzą do niewiarygodnej wirtuozerii. Refleksje uderzają celnością obserwacji i sformułowań.
prof. dr hab. Radosław Okulicz-Kozaryn (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza)
Adrian Gleń
„Tam, gdzie stał mój dom” : o poezji Feliksa Netza
Kraków, Instytut Literatury, 384 s., 2023, format B5, oprawa miękka
ISBN 978-83-67602-68-6
Monografia „Tam, gdzie stał mój dom”. o poezji Feliksa Netza jest drugą (po przeprowadzonym przez Barbarę Zwolińską i tomie „Być sobą i kimś innym”. o twórczości Feliksa Netza wykładzie historycznoliterackim, uporządkowanym głównie według kryterium chronologicznego) próbą kompleksowej interpretacji całokształtu poetyckiego dzieła Feliksa Netza. Naczelną kategorię, która pełni funkcję zarówno klucza interpretacyjnego, jak i elementu pozwalającego uporządkować materię poetycką wierszy autora Wiru, stanowi dom, rozumiany jako przestrzeń fizyczna (związek z miastem), mentalna (mieszkanie – terytorium prywatności) oraz symboliczna (dom – ojczyzna).
Całość tomu zbudowana została z kilku dopełniających się wzajemnie części. i pierwszej z nich autor zawarł szkic dotyczący biografii autora z wilczych dołów, koncentrując się i nim na etapach życia twórcy, opisanych z perspek tywy „adresów Netza” – kolejnych mieszkań (przede wszystkim od momentu zamieszkania przez pisarza i Katowicach), z którymi wiązały się określone doświadczenia i sposób obrazowania poetyckiego. Rozdział drugi (Domostwa Netza) stanowi szkic do przyszłej syntezy dzieła poetyckiego autora Krzyku sowy; przeprowadzona i nim została interpretacja tematu zamieszkiwania, rozumianego jako fundamentalny wykładnik procesu budowania własnej odrębności i tożsamości poety. Na rozdział trzeci składają się z kolei studia i eseje o wybranych tomach (Związku zgody i Trzech dniach nieśmiertelności) oraz utworach Netza (tak zwanych wierszach szpitalnych oraz poemacie Nie obchodzi mnie).
Tom uzupełnia autorski wybór wierszy Feliksa Netza wzbogacony o obszerną notę edytorską, i której prześledzone zostały koleje pracy poety nad poszczególnymi tekstami, a także aneks, zawierający wspomnienie o poecie oraz odnalezione i jego archiwum komputerowym dwa nieznane szerzej utwory.
Zagożdżon-Łyszczarz Joanna
Opole: Wyd. UO, 2022, format B5, 776 s., oprawa miękka
ISBN: 978-83-7395-924-8
Praca wpisuje się w nurt badań nad staropolskim obrazem świata i dotyczy zasadniczo dwóch kwestii. Jedną z nich stanowi wskazanie treści encyklopedycznych dotyczących historii naturalnej w twórczości Mikołaja Reja i Marcina Bielskiego. Tak zarysowana perspektywa, z jakiej wspomniany materiał został przeanalizowany, wymagała uruchomienia rozległych kontekstów starożytnych, średniowiecznych i renesansowych, dzieł znanych i czytanych w ówczesnej Europie. Mnogość tej produkcji wydawniczej wydawałaby się trudna do ogarnięcia, gdyby nie przekonanie, które legło u podstaw tego naukowego przedsięwzięcia, że dawna encyklopedia jest rodzajem twórczości, w której zdeponowana wiedza znajduje się w zamkniętym zbiorze istniejących już tekstów. Oznacza to, że gotowe formuły „uczonych” deskrypcji roślin i zwierząt były nie tylko powielane i przetwarzane w rozmaitych florariach, bestiariuszach czy speculach, ale przede wszystkim wprowadzane w obręb utworów literackich, gdzie następowała popularyzacja tej encyklopedycznej wiedzy.
Istotne wydaje się również postawienie pytania – i to właśnie stanowi ten drugi problem rekonstrukcji literackiego obrazu natury – w jakim celu elementy świata przyrody zostały przywołane przez autorów. Przykłady te układają się w swego rodzaju repertorium topiki inwencyjnej, co pozostaje w całkowitej zgodzie z praktyką renesansową, chociaż źródła tych exemplów pochodzą z epoki wcześniejszej. Popularność i żywotność takich katalogów topicznych w literaturze staropolskiej jest zadziwiająca, mimo że – poza małymi wyjątkami – nie mają na nie wpływu inspiracje renesansowe ani czysto klasyczne. Celem monografii stało się zatem zarówno skonfrontowanie motywów natury w dziełach Reja i Bielskiego z ówczesną wiedzą encyklopedyczną, jak i zwrócenie uwagi na sposób opracowania topiki florystycznej i faunistycznej w ich utworach. Ważną częścią tej pracy stała się także próba wglądu w poetykę, kompozycję oraz konstruowanie wypowiedzi literackiej, gdzie przytoczone exempla pełniły określone funkcje, ujawniając mechanizmy twórczego działania.
Kraków: Instytut Literatury, Format: B5, Rok wydania: 2022, Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-67170-78-9
Światło wiersza stanowi pierwszą próbę monograficznego ujęcia twórczości Wojciecha Kassa, poety i eseisty mieszkającego i pracującego na co dzień w niezwykłym miejscu – Leśniczówce Pranie, gdzie mieści się Muzeum Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego; dorobkiem autora Zaczarowanej dorożki z wielką pieczołowitością i oddaniem opiekuje się właśnie bohater niniejszej książki.
Rzecz nie jest jednak klasycznym ujęciem całokształtu dorobku Kassa, jednego z najciekawszych współczesnych polskich poetów metafizycznych. Owszem, w Świetle wiersza czytelnik odnajdzie zarówno rozbudowany szkic do przyszłej biografii autora Metafu, obszerny rozdział poświęcony naczelnej kategorii (światłu) organizującej dzieło poety, zebrana została również możliwie szeroka biobibliografia, rozmowy, do których Kass przykłada dużą wagę, liczne artykuły natury syntetycznej, jak i teksty będące analizami oraz interpretacjami poszczególnych wierszy i tomów autora Gwiazdy Głóg. To wszystko jednak uzupełnione zostaje rozdziałem składającym się z różnorodnych form, w ramach których autor niniejszej książki stara się zbliżyć do tajemnicy zarówno poetyckiego idiomu Kassa (wyrażonego w wierszach Pieczęć ignorancji, A., Wielu było takich), jak i natury poematów i zapisków diarystyczno-eseistycznych autora Ręki piszącej.
Ramę metodologiczną Światła wiersza stanowi model lekturowy inspirowany pomysłami krytyków tematycznych (z tzw. Szkoły Genewskiej); w wielu miejscach autor monografii eksperymentuje z formą interpretacji, opierając je na wywiedzionych z wierszy Kassa frazach i metaforach, próbując – podobnie jak Jean-Pierre Richard w Poezji i głębi – zarysować kontury poetyckiego interioru tego dzieła, rozpoznać kluczowe w nim miejsca i motywy.
Monografia przynosi także autorski (a uzgodniony z samym twórcą) wybór zarówno wierszy, począwszy od debiutanckiego tomu Do światła, a skończywszy na ostatnim oryginalnym tomie zatytułowanym Metaf, jak i poszczególnych fragmentów Ręki piszącej (2021) – cyklu diarystycznego wywiedzionego z Notesu, którego kolejne odsłony Wojciech Kass publikował przede wszystkim na łamach „Toposu”, pisma, z którym związany jest nieprzerwanie od blisko ćwierćwiecza.
Bartosz Swoboda
Kraków: Wydawnictwo Universitas, Format: B5, Rok wydania: 2022, s. 256, Oprawa: miękka
ISBN 978-83-242-3838-5
Monografia Od doświadczenia estetycznego do doświadczenia języka. Ekfraza w polskiej literaturze modernistycznej przynosi wieloaspektowe rozważania nad zagadnieniem ekfrazy, w oryginalny sposób prezentując tytułową problematykę w perspektywie kategorii doświadczenia, ze szczególnym uwzględnieniem doświadczenia estetycznego i doświadczenia języka. Punktem odniesienia dla interdyscyplinarnych badań, w których literacki opis dzieła sztuki potraktowany zostaje jako szczególna forma artykulacji doświadczenia estetycznego, jest szeroka panorama polskiej literatury modernistycznej – od Wyspiańskiego i Staffa po Wata i Herberta. Książka, poprzez ujęcie refleksji na temat ekfrazy w ramy kategorii doświadczenia, zachęca do przyjęcia takiej perspektywy spojrzenia na literaturę, która pozwala w tekście wyeksponować ślady egzystencji, przeżycia i zaangażowania.
Bartosz Swoboda miał trudne zadanie, jako badacz wyraźnie zafascynowany zagadnieniami ekfrazy musiał znaleźć skuteczne rozwiązanie, aby określić problem badawczy. Zrobił to znakomicie, połączył ekfrazę z doświadczeniem estetycznym i doświadczeniem języka. Jest to coś, co zaważyło na odkrywczym charakterze rozprawy i wymusiło także wypracowanie na wskroś interdyscyplinarnych narzędzi opisu: filozofia i estetyka łączą się tu z historią i teorią literatury, a także z historią sztuki i krytyką artystyczną. Interdyscyplinarność nie jest tu po prostu gadżetem wyciągniętym z ministerialnych czy instytucjonalnych zaleceń, ale prawdziwą koniecznością (…). Interdyscyplinarność autentycznie służy tu przełamywaniu cezur i cenzur między poszczególnymi dyscyplinami – Bartosz Swoboda poradził sobie doskonale z wypracowaniem metajęzyka swojej rozprawy, w którym harmonijnie łączą się problemy wiedzy o sztuce, filozofii i literaturze.
prof. dr. hab Adam Dziadek, Uniwersytet Śląski w Katowicach
Jelitto-Piechulik Gabriela, Jokiel Małgorzata, Księżyk Felicja, Pelka Daniela (red. nauk.)
Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Format: B5, Rok wydania: 2023, s. 168, Oprawa: miękka
ISBN: 978-83-8332-015-1
Autorki i autorzy poszczególnych artykułów stawiają pytania o rolę nauk humanistycznych w podlegającym ciągłym zmianom świecie konstruktywnych kontaktów, ale i trudnych zderzeń kultur. Temat przewodni tomu stanowią związane z tym perspektywy, otwierające się dla badań germanistycznych oraz tematy i trendy, zajmujące współcześnie naukowców, innymi słowy potencjał przyszłościowy germanistyki. Artykuły o tematyce językoznawczej odnoszą się m.in. do takich aspektów, jak zbiory archiwalne jako źródło badań filologicznych, zmiany w obszarze komunikacji fachowej, badanie krajobrazu językowego, rola niemieckiego jako języka mniejszości na Węgrzech, innowacje w obszarze tworzenia niemieckich przymiotników oraz cechy średniowiecznego języka wrocławskich kancelarii. Część literaturoznawczo-kulturoznawcza poświęcona jest m.in. utworom Wolfganga Koeppena i Alfreda Döblina oraz takim zjawiskom jak tabuizacja i śląscy Teksańczycy oraz kościół niemieckokatolicki na Dolnym Śląsku.
Książka skierowana jest do naukowców, studentów oraz szerokiego grona osób, zainteresowanych zagadnieniami językoznawczymi, literaturoznawczymi i kulturoznawczymi z zakresu szeroko pojętej germanistyki.
Honor meus. Kardynała Puzyny wizja Kościoła, państwa i narodu
Kraków: Księgarnia akademicka, 2022, format B5, 281 s., oprawa miękka
ISBN 978-83-8138-643-2.
Kardynał Jan Duklan Maurycy Paweł Puzyna należy do tych postaci zapisanych na kartach historii Polski, których działalność budzi do dziś wątpliwości i kontrowersje. Podejmowane przez niego niepopularne decyzje stały się główną przyczyną tego, że stał się on z czasem symbolem odchodzącego świata idei konserwatywnych, zmarginalizowanych na przełomie XIX i XX stulecia przez rozwój nowoczesnych ruchów politycznych i światopoglądowych. W strukturach Kościoła kardynał Puzyna kojarzony jest do dziś głównie z ostatnią oficjalną próbą bezpośredniej ingerencji władzy świeckiej w proces wyboru papieża, co miało miejsce w trakcie pamiętnego konklawe w 1903 roku. Niniejsze opracowanie stanowi pierwszą próbę spojrzenia na postać Jana Puzyny w możliwie szerokim kontekście. Omawiając jego poglądy, autor zwrócił uwagę na czynniki społeczne i kulturowe, które wpłynęły na formację ideową kardynała. Przedmiotem analizy stały się także aspekty działalności duchownego, nawiązujące w sposób bezpośredni i pośredni do jego przekonań. Refleksją objęte zostały również kwestie związane z recepcją osobowości Puzyny, jego decyzji i głoszonych poglądów zarówno w środowisku duchownych, jak i poza nim. Konsekwencją przyjętego toku pracy stało się pytanie o przyczyny zdominowania opowieści o kardynale Puzynie przez akcentowanie negatywnych ocen jego działalności. Zdaniem autora opracowania fenomen polegający na funkcjonowaniu w pamięci zbiorowej tego wizerunku pozwala zrozumieć lepiej zależności istniejące między różnymi modelami postaw, widocznymi do dziś w polskim życiu publicznym.
Ricarda Huch. Romantik – Literarische Historiographie – Schreiben in der Diktatur
Leipziger Universitätsverlag, 2022, format B5, 695 s., oprawa miękka
ISBN 978-3-96023-270-4
Ricarda Huch hat mit ihren geistesgeschichtlichen und ästhetischen Überlegungen bewiesen, dass sie sich nicht in ein überliefertes Weltbild einordnen lässt. Und mit genau diesem Argument wandte sie sich gegen die Behauptung, sie sei in Denken und Schreiben eine „Konservative“; ihr kam es vielmehr darauf an, den Menschen in seinem Verhältnis zu sich selbst, zu seiner Umwelt und seiner Geschichte zu erfassen und in die jeweiligen politischen, sozialen und ästhetischen Kontexte seiner Zeit zu stellen. Ihre Werke lassen sich daher nicht mit einer für die Epoche typischen Kunst- oder Stilrichtung umschreiben, sondern nehmen diese auf und bilden eine geistig autonome Reaktion darauf. So verdient sie nach Golo Mann die Bezeichnung „Königin durch ihre Natur und ihre Leistung“ – eine Dichterin und Denkerin, die ihre subjektive Weltbetrachtung, gepaart mit beträchtlichem Wissen, in einem vielseitigen Werk präsentiert hat.
Ziel der Arbeit ist, zunächst Einblicke in Huchs Biographie zu geben. Anschließend wird die Verortung ihres Werkes in der literaturgeschichtlichen Forschung besprochen. Der zeitliche Bogen reicht von der Thematisierung des Individuums in ihren Arbeiten zur deutschen Romantik über ihre historischen Werke bis hin zu ihrer Entscheidung für das Schreiben über den nationalsozialistischen Widerstand.
Diese drei thematischen Schwerpunkte – Romantik, literarische Historiographie und Schreiben in der Diktatur – führt die These von der Idee des menschlichen Ich zusammen. Diese These hat Huch kontinuierlich ausgearbeitet und in ihren Schriften und Werken verankert. Das in den Werken von Huch dauerhaft präsente und im Vordergrund der behandelten Thematik sich befindende Individuum steht für die von der Autorin geforderte Synthese zwischen scheinbar in Widerspruch zueinander stehenden Phänomenen.
Anna Ledwina
Du duo vers le trio amoureux: figures beauvoiriennes de l’altérité, Studia i Monografie nr 578
Opole: Wyd. UO, 2019, format B5, 282 s., oprawa miękka
ISBN 978-83-7395-818-0
Książka ta jest próbą interdyscyplinarnego spojrzenia na problem miłości i relacji z Innym na przykładzie dwóch powieści Simone de Beauvoir – L’Invitée i La Femme rompue.
Miłość, nierozerwalnie związana z pojęciem inności, odmalowana jest przez autorkę w różnych konfiguracjach: od momentu poznania i pierwszego zauroczenia, poprzez stworzenie najpierw relacji dwóch osób, następnie ménage à trois, aż do rozpadu tego niekonwencjonalnego modelu związku. Uczucie to, złożone i ambiwalentne, interpretowane jest jako komunikacja między dwiema lub trzema osobami możliwa wyłącznie na płaszczyźnie całkowitej wolności i wzajemności. Wpisane w kondycję ludzką oznacza cały wachlarz emocji, nierzadko skrajnych, uświadamiając nieodłączny wpływ innych ludzi na nasze życie.
Wielowymiarowość konceptu inności pozwala ukazać oryginalną wizję pisarki, propagującej niezależność oraz rozwój i autonomię jednostki, a zarazem jej dążenia do osiągnięcia egzystencjalnej pełni z drugim człowiekiem.
Książka jest adresowana do literaturoznawców, badaczy literatury francuskiej i frankofońskiej, studentów i absolwentów filologii romańskiej.
Instytut Nauk o Literaturze
pl. Kopernika 11,
45-040 Opole
tel. +48 77 541 59 24,
e-mail: inol@uni.opole.pl
Uniwersytet Opolski
plac Kopernika 11a
45-040 Opole
Rektorat
tel.: 77 541 59 03
Biuro Kanclerza
tel.: 77 541 60 70
NIP: 754-000-71-79
Regon: 000001382
